Πολυτισμός συνέχεια
4. Αγορά εργασίας.
Απαραίτητη είναι η αναγνώριση των επαγγελματικών κατηγοριών με τη δημιουργία ενός μητρώου δημιουργών και με τη θέσπιση κατάλληλης νομοθεσίας για τη ρύθμιση των σχέσεων εργαζομένου-εργοδότη.
Η απουσία ειδικής αναγνώρισης των επαγγελματικών κατηγοριών και οι άτυπες και χαλαρές σχέσεις εργασίας, με τη μορφή κυρίως βραχυπρόθεσμων συμβάσεων έργου, η απουσία ενός πλέγματος κοινωνικής ασφάλισης και η ατελής προστασία των πολύ βραχυπρόθεσμων συμβάσεων οδηγούν σε υψηλό ποσοστό ανεργίας και μεγάλη διάρκεια αναζήτησης νέας απασχόλησης.
Έμφαση θα πρέπει να δοθεί επίσης στην άρση των εμποδίων τόσο στη διατομεακή και διεθνή κινητικότητα των καλλιτεχνών-δημιουργών όσο και στην είσοδο νέων δημιουργών. Η εθνική και η διεθνής αγορά εργασίας παραμένουν κλειστές και συντεχνιακές και χαρακτηρίζονται από διοικητικά εμπόδια που συνδέονται με τη διαφορετική νομοθεσία μεταξύ των κρατών, αλλά και μεταξύ των τομέων στην ίδια χώρα.
5. Ρυθμιστικό/κανονιστικό πλαίσιο.
Βελτίωση, ενίσχυση και εκσυγχρονισμός της υφιστάμενης νομοθεσίας για μια ρεαλιστική προστασία των δημιουργικών δραστηριοτήτων με τη μορφή του δικαιώματος ευρεσιτεχνίας (patent), του βιομηχανικού σχεδίου (industrial design), της ονομασίας προέλευσης (appellation of origin) ή του εμπορικού σήματος (trademark).
Κρίσιμα ζητήματα, άμεσα συνυφασμένα με την εισαγωγή ενός κανονιστικού πλαισίου, είναι η αποτίμηση της αξίας της πνευματικής ιδιοκτησίας σε οικονομικούς (χρηματικούς) όρους, η διανομή κερδών και η αντιμετώπιση της πειρατείας.
Η εξέλιξη των πολυμέσων στην επικοινωνία και η ψηφιοποίηση δημιούργησαν μια νέα μορφή «ανοικτής» αγοράς παραγωγής και διανομής, με αποτέλεσμα να γίνει ιδιαίτερα περίπλοκη η συνεννόηση μεταξύ δημιουργών, καλλιτεχνών, επιχειρηματιών και κυβερνήσεων για την προστασία και τη διανομή των δικαιωμάτων. Με άλλα λόγια, η τεχνολογία, με τη συνεχή ανάπτυξη νέων καινοτομιών και εφαρμογών αφενός διευκολύνει τον δημιουργό, αφετέρου όμως δυσχεραίνει σημαντικά την εφαρμογή ενός νομικού πλαισίου για την προστασία των δημιουργών και του προϊόντος τους.
Μέσω της πειρατείας, η τοπική αγορά πλημμυρίζει από ευκόλως και ελευθέρως αντιγραφόμενα ξένα προϊόντα δίχως ονομασία προέλευσης και ιδιαίτερη πολιτιστική φυσιογνωμία, με κίνδυνο η τοπική οικονομία να απολέσει το συγκριτικό της πλεονέκτημα και η κοινωνία να χάσει την πολιτιστική της ταυτότητα, με δυσμενείς επιπτώσεις για τη βιωσιμότητα των μικρομεσαίων επιχειρήσεων του κλάδου.
6. Άρση του περιοριστικού πλαισίου για την ανάπτυξη διεθνών συμπράξεων- συμπαραγωγών.
Ανάληψη πρωτοβουλίας διοργάνωσης περιοδικών εκδηλώσεων για την παρουσίαση των ελληνικών προϊόντων πολιτισμού και δημιουργίας στο εξωτερικό. Τον ίδιο σκοπό εξυπηρετεί και η διαδικτυακή τους παρουσίαση.
Ενδεικτικά αναφέρεται η επιτυχημένη και μόνιμη πλέον ετήσια παρουσία του ελληνικού κινηματογράφου στο Λονδίνο.
7. Μέτρα ενίσχυσης του ανταγωνισμού, ιδιαίτερα σε εκείνους τους κλάδους του τομέα που χαρακτηρίζονται από ολιγοπωλιακή διάρθρωση.
8. Δημιουργία φυσικών χώρων παραγωγής και έκθεσης.
Οι πολλοί, μικροί και γεωγραφικά διασκορπισμένοι δημιουργοί-παραγωγοί ωφελούνται από τη φυσική τους εγκατάσταση σε μεγάλο χώρο εργασίας στον οποίο συγκεντρώνεται μεγάλος αριθμός παραγωγών και αγοραστών. Εγκαταλελειμμένα βιομηχανικά κτίρια ή εγκαταλελειμμένοι δημόσιοι χώροι και παρακμασμένες υποδομές θα μπορούσαν να αναδειχθούν σε δυναμικούς χώρους έκφρασης νέων ιδεών, παραγωγής νέων προϊόντων, αλλά και εκπαίδευσης και επαγγελματικής κατάρτισης.
Τα αποτελέσματα διάχυσης των ευεργετικών επιδράσεων αυτών των εδαφικών συγκεντρώσεων στον τουρισμό, στην οικονομική ανάπτυξη μειονεκτικών και φτωχών περιοχών, στην ανάπτυξη των αστικών κέντρων αλλά και των περιφερειών είναι πολλά και ευδιάκριτα. Αναφέρουμε εδώ παραδείγματα από τη διεθνή εμπειρία, όπως η περίπτωση της πόλης Μεντεγίν (Medellin) της Κολομβίας, όπου η ενθάρρυνση των νέων προς τη δημιουργική απασχόληση και παραγωγή βοήθησε την απομάκρυνσή τους από παράνομες και εγκληματικές δραστηριότητες. Άλλο παράδειγμα είναι η περίπτωση της Απουλίας και της Βαλένθια, όπου εγκαταλελειμμένα κτίρια ανακαινίστηκαν και εξοπλίστηκαν κατάλληλα προκειμένου να γίνουν κέντρα πολιτισμού και δημιουργικότητας των νέων, συμβάλλοντας έτσι όχι μόνο στην εκπαίδευση και κατάρτισή τους, αλλά και στην οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη μειονεκτικών περιοχών.
Από την ελληνική εμπειρία αναφέρουμε ως παράδειγμα το Γκάζι, μια πρώην βιομηχανική περιοχή στο κέντρο της Αθήνας που τα τελευταία χρόνια, κατόπιν κατάλληλης παρέμβασης, αξιοποιήθηκε ως χώρος μεγάλης πολιτιστικής και ψυχαγωγικής δραστηριότητας.
9. Μορφές και τρόποι χρηματοδότησης.
Τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα δεν είναι εξοικειωμένα να αξιολογούν «πειραματικά», «πρωτότυπα», «έξυπνα» και «δημιουργικά» επενδυτικά σχέδια που ζητούν χρηματοδότηση. Υπολογίζεται (European Commission 2013) ότι τα επόμενα επτά έτη το χρηματοδοτικό κενό από την μη εύκολη πρόσβαση στον τραπεζικό δανεισμό θα ανέλθει στην ΕΕ-28 σε 13,4 δισεκ. ευρώ.
Από την άλλη πλευρά όμως, ούτε και οι δημιουργοί- παραγωγοί ή οι καλλιτέχνες, που στην πλειονότητά τους είναι μεμονωμένες και πολύ μικρές οικονομικές μονάδες, διαθέτουν την κατάλληλη τεχνογνωσία για την κατάρτιση οικονομικά βιώσιμων επενδυτικών-επιχειρηματικών σχεδίων.
Ανασταλτικά λειτουργεί το γεγονός ότι δεν υπάρχει η αντίληψη της «δημιουργικής» επιχειρηματικότητας, ενώ επίσης ελλείπουν τόσο οι ειδικοί που θα συντάξουν ή θα αξιολογήσουν τέτοια σχέδια όσο και σαφείς κατευθυντήριες οδηγίες που θα διέπουν την κατάρτιση αυτών των σχεδίων, καθώς και τη διακρίβωση της οικονομικής τους σκοπιμότητας.
Η εκπαίδευση αξιολογητών και ο καθορισμός σαφών οδηγιών σύνταξης επιχειρηματικών σχεδίων αποτελεί ικανή και αναγκαία συνθήκη για την άντληση ιδιωτικής χρηματοδότησης.
Το τέλος της επιδοματικής πολιτικής και των πάσης φύσεως κρατικών επιχορηγήσεων, αλλά και η έλλειψη χρηματοδότησης από τις τράπεζες οδήγησαν τα τελευταία χρόνια στην αναζήτηση νέων χρηματοδοτικών σχημάτων που βασίζονται στην έννοια της επιχειρηματικότητας, όπως είναι
(α) ο θεσμός της ιδιωτικής πολιτιστικής χορηγίας,
(β) το πρόγραμμα «Δημιουργική Ευρώπη 2014-2020» με το υποπρόγραμμα «Πολιτισμός» και «Media»,
(γ) οι εταιρίες επιχειρηματικών συμμετοχών και κεφαλαίων (venture capital) και οι εταιρίες ιδιωτικών επενδυτικών κεφαλαίων (private equity funds),
(δ) η χρηματοδότηση από το κοινό (crowdfunding) και ο «συγγενής» θεσμός Peer-to-Peer Lending και
(ε) το νέο ΕΣΠΑ με έμφαση στην τεχνολογία, την καινοτομία και τη νεανική επιχειρηματικότητα.
10. Επαναπροσδιορισμός της εξαγωγικής πολιτικής.
Η διεθνής αλλά και η ελληνική έως τώρα εμπειρία επιβεβαιώνουν τον εξωστρεφή χαρακτήρα της οικονομίας του πολιτισμού και της δημιουργίας.
Δεδομένου του πολύ μικρού μεγέθους της εγχώριας αγοράς και των θετικών επιδράσεών της στο εξαγωγικό εμπόριο και στην προσέλκυση ξένων επιχειρηματικών κεφαλαίων, η εθνική εξαγωγική στρατηγική θα πρέπει να αναπροσανατολιστεί ώστε να συμπεριλάβει τη νέα αυτή οικονομία με άξονες:
Πρώτον, την προτεραιότητα που θα πρέπει να δοθεί στην κατοχύρωση της ονομασίας προέλευσης και του εμπορικού σήματος και την τήρηση προδιαγραφών υψηλής ποιότητας. Ως παράδειγμα αναφέρουμε την ανάδυση της ξεχασμένης επωνυμίας «Ελληνικός Κινηματογράφος», την «Καμεράτα - Ορχήστρα των Φίλων της Μουσικής», γνωστή στο εξωτερικό ως Armonia Atenea, την «Εθνική Λυρική Σκηνή», γνωστή ως National Greek Opera, καθώς και το «Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος».
Δεύτερον, τη διευκόλυνση των εξαγωγέων με την απλοποίηση της εξαγωγικής διαδικασίας σε θέματα καθημερινής δραστηριότητας όπως εκτελωνισμός, επιθεώρηση, γραφειοκρατία.
Και τρίτον, την καταβολή προσπάθειας ώστε μια μεγάλη πόλη να αναγνωριστεί ως διεθνής ή περιφερειακός κόμβος πολιτισμού και δημιουργίας, αξιοποιώντας τη γεωγραφική και πολιτιστική εγγύτητα της χώρας με την υπόλοιπη Ευρώπη
11. Σύνδεση του πολιτισμού και της δημιουργίας με το τουριστικό προϊόν με στόχο τον καλύτερο συντονισμό των εμπλεκόμενων φορέων και την έγκαιρη ανακοίνωση των πολιτιστικών δράσεων της προσεχούς τουριστικής περιόδου.
Μέχρι σήμερα, η ανακοίνωση των πολιτιστικών προγραμμάτων (θέατρο, μουσική, χορός, εικαστικά κ.λπ.) γίνεται κατά κανόνα τόσο αργά ώστε οι τουριστικοί πράκτορες δεν μπορούν να τα προσφέρουν στο πλαίσιο των πακέτων διακοπών που συμπίπτουν χρονικά με την περίοδο των πολιτιστικών προγραμμάτων (π.χ. Φεστιβάλ Επιδαύρου).
Η ανακοίνωσή τους αρκετούς μήνες πριν από την έναρξή τους θα έδινε τη δυνατότητα στους τουριστικούς πράκτορες να παρέχουν εγκαίρως στους πελάτες τους όλες τις πληροφορίες που έχουν σχέση με τα πολιτιστικά δρώμενα της προσεχούς τουριστικής περιόδου, με τελικό αποτέλεσμα την ανάδειξη του πολιτιστικού τουρισμού σε σημαντική συνιστώσα του γενικού τουρισμού.
Νέα Στρατηγική «Ευρώπη 2020»
- Διαφυλάτουμε την πολιτιστική πολυμορφία
και τον πλουραλισμό
- Πολλαπλότητα μέσα στην ενότητα
Με εφαλτήριο τις νέες κατευθυντήριες γραμμές σε ένα αβέβαιο διεθνές περιβάλλον γεμάτο προκλήσεις, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προχωρά σταθερά την εφαρμογή της νέας στρατηγικής «Ευρώπη 2020», προσβλέποντας στην ανάπτυξη της καινοτόμου δράσης και εστιάζοντας σε τρεις προτεραιότητες: «έξυπνη, βιώσιμη ανάπτυξη, χωρίς αποκλεισμούς».
Στόχος του εγχειρήματος είναι να αποκτήσει η Ευρώπη «την πιο ανοιχτή, δυναμική οικονομία στον κόσμο, με σεβασμό στην κοινωνική συνοχή και την προστασία του περιβάλλοντος».
Ο πολιτισμός μπορεί να δώσει ώθηση στην οικονομική ανάπτυξη, αλλά και να αποτελέσει συνδετικό κρίκο μεταξύ των λαών της Ευρώπης ώστε να ενισχυθεί η θέση και επιρροή της στη διεθνή σκηνή.
Κυρίαρχο ρόλο κατέχει η καθιέρωση κριτηρίων αριστείας, η στρατηγική υποστήριξης των εξαγωγών, αλλά και η διεθνοποίηση των επιχειρήσεων πολιτιστικής και δημιουργικής παραγωγής.
Με άλλα λόγια, η ΕΕ-28 καλείται να στηριχθεί στην ικανότητα παραγωγής πλούτου και στους ανοικτούς ορίζοντες της ευρωπαϊκής κουλτούρας, ώστε να στηρίξει «την πολλαπλότητα μέσα στην ενότητα».
Η Επιτροπή των Περιφερειών της ΕΕ υπογραμμίζει τη σημασία της καλλιέργειας δημιουργικών δεξιοτήτων από μικρή ηλικία, ώστε η νέα γενιά να ωφεληθεί από τους σύγχρονους τρόπους πρόσβασης στον πολιτισμό και τη δημιουργία και να αντιμετωπίσει τις συνέπειες του «ψηφιακού χάσματος γνώσης».
Προκλήσεις απορρέουν και από την ιδιαίτερα κατακερματισμένη αγορά, καθώς και από τη μετάλλαξη των διαδικασιών παραγωγής και διανομής (λόγω της ψηφιοποίησης), με συνέπεια την ταχεία απαξίωση δεξιοτήτων σε ένα περιβάλλον όπου η Ευρώπη καλείται να διαφυλάξει την πολιτιστική πολυμορφία και τον πλουραλισμό ως θεμελιώδεις αξίες και παράλληλα να κατοχυρώσει τα διεθνή διαπιστευτήρια της ενότητας, του κύρους και της πρωτοτυπίας