ΔΙΑΦΘΟΡΑ
Η Ελλάδα σήμερα έχει να αντιμετωπίσει μια κρίση χωρίς προηγούμενο. Επίκεντρο του προβλήματος, η λειτουργία του κράτους, η δομή και η λογική λειτουργίας του πολιτικού συστήματος, ενός συστήματος που από την αρχή του βασίζεται στην κυριαρχία των πελατειακών σχέσεων στην οικονομία και την κοινωνία, σε πρακτικές νεποτισμού και στην έλλειψη αξιοκρατίας στη δημόσια διοίκηση.
H ανεξέλεγκτη εξουσία, οι καθυστερήσεις της δικαιοσύνης, η χαλαρότητα των ελέγχων σε συνδυασμό με τη γενικότερη ατιμωρησία που επικρατεί και η μη εφαρμογή των νόμων συμβάλλει σημαντικά στην παρουσία του φαινομένου της διαφθοράς.
Η διαφθορά στην Ελλάδα
Η ελληνική διοίκηση προχώρησε στην υιοθέτηση του συγκεντρωτικού συστήματος οργάνωσης χωρίς όμως να καταφέρει να διασφαλίσει την ορθολογική οργάνωση και αποτελεσματικότητα.
Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να παραμείνει μια από τις τελευταίες συγκεντρωτικές διοικήσεις και από τις πιο αναποτελεσματικές. Σαν συνέπεια αυτό το είδος διοίκησης να παράγει στρεβλώσεις και αναποτελεσματικότητα. Επικράτησε ένα ιδιαίτερο ήθος τόσο στο εσωτερικό της διοίκησης όσο και στις σχέσεις με την κοινωνία.
Η διαφθορά στον Ελλαδικό χώρο αποτελεί ένα βαθιά ριζωμένο φαινόμενο στην κοινωνική και πολιτική ζωή. Η εμφάνισή της είναι διακριτή από τη σύσταση του νεοελληνικού κράτους. Αποτελεί κατάλοιπο της περιόδου της Τουρκοκρατίας, όπου αναδείχθηκε η φιλοσοφία της ρουσφετολογίας. Παράλληλα ευνοήθηκε από το πολιτικό και διοικητικό σύστημα, τις πελατειακές σχέσεις και τον κομματισμό.
Η επιβολή της καθολικής ψηφοφορίας υπήρξε άμεσα συνδεδεμένη με την τάξη των προυχόντων. Οι προύχοντες είχαν υποστεί καταστροφικές οικονομικές συνέπειες με την επανάσταση. Η Ελλάδα διακατεχόταν από την απόλυτη φτώχεια και εξαθλίωση. Το μόνο που διέθεταν οι προεστοί ήταν η τοπική επιρροή και κύρος που είχαν διατηρήσει κατά τη διάρκεια της επανάστασης. Η καθολική ψηφοφορία, υπήρξε ο μοναδικός τρόπος να ενεργοποιηθεί αυτή η επιρροή, με απώτερο σκοπό τον έλεγχο της Βουλής και του κεντρικού κράτους.
Με την ιδιότητα των αιρετών αντιπροσώπων των τοπικών κοινοτήτων είχαν τη δυνατότητα να ελέγξουν το κράτος και, φυσικά μέσω αυτού, τους κρατικούς πόρους και, κατά συνέπεια θα μπορούσαν να εξασφαλίσουν την επανεκλογή τους. Με αυτόν τον τρόπο θεμελιώθηκε η σχέση εντολέα - εντολοδόχου, το πελατειακό σύστημα, στην Ελλάδα.
Η καθολική ψηφοφορία στη χώρα μας δεν υπήρξε το επιστέγασμα της διεύρυνσης της ισχύος των δικαιωμάτων, ούτε αποτέλεσε συνέπεια μιας διαδικασίας επαναστάσεων και παλινορθώσεων. Η καθολική ψηφοφορία αποτέλεσε το μέσο για τον έλεγχο της κεντρικής εξουσίας.
Έτσι, η πελατειακή σχέση εντάχθηκε στο πλαίσιο της αντιπροσώπευσης και της οργάνωσης του κράτους. Είχε ως αποτέλεσμα τον πυρήνα ενός συστήματος του οποίου λογική υπήρξε η εγγύηση της θεμελίωσης της εξουσίας των τοπικών ελίτ ως κυρίαρχης πολιτικής τάξης και απέκτησε την τυπική μορφή ενός αστικού αντιπροσωπευτικού κοινοβουλευτικού συστήματος. Αυτό ορίζει και την ιδιαιτερότητα του συστήματος. Πρόκειται για την ειδική σχέση, η οποία μετέτρεψε την τοπική επιρροή σε πολιτική εξουσία.
Σήμερα η Ελλάδα χαρακτηρίζεται από :
α) αστάθεια στο νομικό πλαίσιο, με συχνές αλλαγές αλλά και πληθώρα νέων νόμων,
β) ανεπάρκεια στην εφαρμογή των νόμων,
γ) έλλειψη διαφάνειας των νόμων,
δ) διφορούμενες ερμηνείες των νόμων,
ε) γραφειοκρατία και τέλος έλλειψη κυρώσεων που θα λειτουργούσαν ανατρεπτικά.
Η καταπολέμηση της διαφθοράς έχει καταστεί προτεραιότητα ύψιστης σημασίας τα τελευταία χρόνια από όλες τις κυβερνήσεις. Παρόλα αυτά τα αποτελέσματα δεν ήταν τα αναμενόμενα.
Μέρος της επίλυσης του προβλήματος για τη χώρα, σύμφωνα με μελέτες φαίνεται να είναι η ψηφιοποίηση της δημόσιας διοίκησης.
Αντιμετώπιση της Διαφθοράς
Η προσπάθεια αντιμετώπισης της διαφθοράς, είναι δύσκολη και αντιμετωπίζει πολυάριθμα εμπόδια, με κυριότερα την κρατική κάλυψη και απροθυμία των αρμοδίων οργάνων για αποτελεσματική δράση.
Συνεπώς, απαιτείται ταυτόχρονη πολιτική βούληση και τεχνογνωσία για τη δημιουργία των κατάλληλων συνθηκών καταπολέμησης της διαφθοράς.
Η δημιουργία των κατάλληλων συνθηκών πρέπει να βασίζεται στις εξής αρχές:
α) μελέτη και θέσπιση κατάλληλου συστήματος ελέγχου της δημόσιας διοίκησης,
β) αξιολόγηση των υπαρχόντων συστημάτων ελέγχου,
γ) ανταλλαγή τεχνογνωσίας,
δ) το κυριότερο συστατικό όμως είναι η κοινωνική συναίνεση με την ευαισθητοποίηση των πολιτών.
Ειδικότερα όσον αφορά την καταπολέμηση, της διαφθοράς και της κακοδιοίκησης στον Δημόσιο Τομέα τα ενδεδειγμένα μέτρα πρέπει να στοχεύουν:
α) στην πρόληψη,
β) την καταστολή και
γ) την εκπαίδευση των πολιτών.
Για τη μεν πρόληψη τα μέτρα πρέπει να αποσκοπούν στην αναβάθμιση των υπηρεσιών, απλοποίηση των διοικητικών διαδικασιών, στη μείωση της γραφειοκρατίας με την εισαγωγή της πλήρους μηχανογράφησης των υπηρεσιών, ώστε να αποκοπεί κατά το δυνατόν η προσωπική επαφή πολιτών με τους υπαλλήλους και στη διαφάνεια της διοικητικής δράσης παράλληλα με την αξιοκρατική επιλογή του προσωπικού, με βασικό κριτήριο το ήθος και την προθυμία του να προσφέρει.
Όσον αφορά στην καταστολή των φαινομένων διαφθοράς και κακοδιοίκησης πρέπει να λειτουργούν αποτελεσματικά και γρήγορα οι ελεγκτικοί, διωκτικοί και κατασταλτικοί μηχανισμοί, με παράλληλη γρήγορη, αποτελεσματική και αξιόπιστη απόδοση της δικαιοσύνης.
Τέλος το κράτος, οι Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις και οι άλλοι φορείς της κοινωνίας των πολιτών, πρέπει να συνεισφέρουν στην εκπαίδευση της κοινωνίας. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα να καταστούν οι πολίτες ενεργοί, συνειδητοποιώντας τις συνέπειες της διαφθοράς στην κοινωνία, το κράτος και στη δημοκρατία. Έτσι, κάθε πολίτης, με ατομική ευθύνη, συμβάλει ενεργά στην καταπολέμηση της διαφθοράς αφού θα αποφεύγει ο ίδιος τέτοιου είδους πράξεις αλλά ταυτόχρονα θα έχει το θάρρος να καταγγέλλει τα φαινόμενα αυτά.