ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΟ
Θεμελιώδης αρχή που λαμβάνουμε σοβαρά υπόψιν μας, είναι ότι η λύση του ασφαλιστικού είναι δύσκολο να αντιμετωπιστεί αποκλειστικά μόνο με ασφαλιστικά μέτρα. Είναι ένα πρόβλημα οργάνωσης της παραγωγής, της κατανάλωσης, των κοινωνικών σχέσεων μεταξύ γενεών ένα μακροσκοπικό δηλαδή πρόβλημα που απαιτεί μια ευρεία οπτική.
Για να πούμε ότι λύσαμε το ασφαλιστικό χρειάζεται πρώτα βούληση και μετά αποφασιστικότητα. Αν συγκρίνουμε όμως την Ελλάδα με άλλες χώρες που αντιμετωπίζουν προβλήματα γήρανσης πληθυσμού όπως η Γερμανία, θα δούμε ότι η Ελλάδα έχει τέσσερα αποφασιστικά πλεονεκτήματα:
- Υπάρχει ένα πολύ μεγάλο απόθεμα εργασίας το οποίο όμως παραμένει αναξιοποίητο, κυρίως γυναικών.
Αυτό υφίσταται γιατί η ζωή μας έχει οργανωθεί με τέτοιο τρόπο ώστε οι Ελληνίδες να απασχολούνται λιγότερο. Αν συνέβαινε το αντίθετο θα προστίθεντο άλλες 900.000 ασφαλισμένοι στους ήδη υπάρχοντες.
- Υπάρχουν μεγάλα περιθώρια ανακατανομής δαπανών.
Η συνδρομή που γίνεται από το κράτος είναι πολύ μεγαλύτερη σε έναν υπάλληλο της Τράπεζας Ελλάδος από ότι στο ΕΚΑΣ του χαμηλοσυνταξιούχου. Πρέπει λοιπόν να επέλθει κάποια ισορροπία. Ένα νέο σύστημα θα επέτρεπε την αφαίρεση δημόσιων πόρων από τους πλούσιους για να τους κατευθύνει στους φτωχούς.
- Επιτρέπουν λάθη του παρελθόντος την ανακατανομή εισφορών.
Εκεί που οι εισφορές είναι υψηλές μπορούν να γίνουν χαμηλές (π.χ. εξαγωγές, παραγωγικοί κλάδοι) και χαμηλές εκεί όπου πρέπει να είναι υψηλές (π.χ. Δημόσιο, Ελεύθεροι επαγγελματίες).
- Η καθυστέρηση της Ελλάδας μπορεί να εξαργυρωθεί με την μορφή άντλησης εμπειριών αλλά και αποφυγής λαθών.
Τα πλεονεκτήματα αυτά όμως, ναι μεν διευκολύνουν την αντιμετώπιση του ασφαλιστικού, αλλά δεν προσφέρουν τη λύση του. Σαν λύση του ασφαλιστικού είναι να δουλεύουν όλοι περισσότερο και με μεγαλύτερη παραγωγικότητα.
Αξονες επίλυσης
Πιστεύουμε ότι η αντικατάσταση του υφιστάμενου διανεμητικού συστήματος από ένα κεφαλαιοποιητικό σύστημα συνταξιοδοτικής προστασίας, που είναι η εναλλακτική πρόταση του Κινήματος μας, δεν είναι εύκολο εγχείρημα.
Πολλά προβλήματα θα πρέπει να επιλυθούν ιδίως όσον αφορά την αναμόρφωση των δημοσίων προγραμμάτων συνταξιοδότησης, τη διαδικασία αποπληρωμής του κρυφού χρέους των ταμείων, τη δημιουργία κατάλληλου φορολογικού, θεσμικού και νομοθετικού πλαισίου για την διαχείριση των κεφαλαίων των ταμείων.
Συνεπώς, απαιτείται λεπτομερής προετοιμασία και σχεδιασμός των αναγκαίων παρεμβάσεων, ενημέρωση του πολίτη και ουσιαστικός διάλογος με τους ασφαλιστικούς φορείς ώστε να διαμορφωθούν οι κατάλληλες μεταβατικές διατάξεις για τους ασφαλισμένους που πλησιάζουν σε ηλικία συνταξιοδότησης
Το μέγεθος του ασφαλιστικού προβλήματος είναι τέτοιο που είναι δύσκολο να επιλυθεί στο σύνολό του άμεσα και με μέτρα που αφορούν αποκλειστικά την ασφάλιση,
Πρέπει να υπάρχει και κάποιο συμπλήρωμα σε αυτό, να γίνει μια ενίσχυση στην απασχόληση αλλά και προώθηση των επενδύσεων και να μην δίδεται προτεραιότητα σε θέματα ταμειακά - δημοσιονομικά όπως την αντιμετώπιση της φτώχειας και την ενίσχυση της επάρκειας συντάξεων.
Στην εναλλακτική μας πρόταση, σε αυτό το χρονικό σημείο, τίθενται απλά μόνο βασικοί άξονες που μπορεί να κινηθεί η προσπάθεια εφαρμογής στρατηγικών πολιτικών για να αποφευχθούν οι απαισιόδοξες προβλέψεις.
Φυσικά πρώτη επιδίωξη και πιο σημαντική είναι να υπάρχουν περισσότεροι εργαζόμενοι. Η δημογραφία επηρεάζει τον δημογραφικό δείκτη εξάρτησης. Ο οικονομικός δείκτης εξαρτάται από τον τρόπο λειτουργίας της αγοράς εργασίας. Μια αύξηση της συμμετοχής στην αγορά εργασίας μπορεί εύκολα να αντισταθμίσει δυσμενείς δημογραφικές εξελίξεις.
Στην Ελλάδα τα περιθώρια για την προσαρμογή στο αύριο είναι πολύ μεγάλα και επικεντρώνονται σε πέντε θεματικές:
1.Σωστή αξιοποίηση των μεταναστών στην ανασυγκρότηση του ασφαλιστικού
Η στοχευόμενη μεταναστευτική πολιτική αποτελεί από τα σημαντικότερα εργαλεία για την αναδιάρθρωση του ασφαλιστικού και για την αποτροπή μιας μελλοντικής κατάρρευσης.
Προσελκύοντας μετανάστες σε οικονομικά παραγωγική ηλικία και με συγκεκριμένα τυπικά προσόντα, μπορεί να δημιουργηθούν αναπτυξιακές προοπτικές στην ελληνική οικονομία και να ενισχυθεί κάπως η εργασιακή βάση του ασφαλιστικού συστήματος.
Η συγκεκριμένη λύση έχει άμεσα αποτελέσματα στην δημογραφική σύσταση του οικονομικά ενεργού πληθυσμού σε αντίθεση με τα κίνητρα δημογραφικής ενίσχυσης όπως τα επιδόματα πολυτέκνων που αποτελούν μακροπρόθεσμες πολιτικές.
2. Επανένταξη του μη ενεργού πληθυσμού στην αγορά εργασίας
Η εισαγωγή μεγαλύτερων ρυθμών απασχόλησης, στο Σύστημα Κοινωνικής Ασφάλισης (ΣΚΑ) είναι κάτι παραπάνω από απαραίτητη και θα έπρεπε ήδη να είχε δρομολογηθεί από τις πολιτικές αρχές.
Στην Ελλάδα υπάρχουν οι δυνατότητες αύξησης της απασχόλησης των γυναικών και στην επαναφορά στην αγορά εργασίας των ήδη συνταξιούχων υπό την μορφή μερικής ή άλλης μορφής απασχόλησης.
Ωστόσο, προϋπόθεση για την εφαρμογή των μέτρων αυτών, πέρα από την οικονομική ανάπτυξη που θα δημιουργήσει νέες θέσεις εργασίας, αποτελεί και η δημιουργία περισσότερων υποδομών παιδικής φροντίδας όπως παιδικοί σταθμοί και νηπιαγωγεία ολοήμερης λειτουργίας και για να είναι εφικτή η είσοδος των νέων μητέρων στην αγορά εργασίας.
Αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης και κίνητρα για την απασχόληση των νέων ανέργων. Πλέον τα γενικά όρια ηλικίας συνταξιοδότησης θεσμοθετήθηκαν στα 65 έτη τόσο για τους άνδρες όσο και για τις γυναίκες από τα 60 έτη ίσως και λιγότερα που ήταν προηγουμένως.
Επιπλέον θετικά λειτουργεί και η επιδότηση των ασφαλιστικών εισφορών από τον ΟΑΕΔ για τους νέους ανέργους ώστε να προωθηθούν στην αγορά εργασίας. Η συγκεκριμένη πολιτική αποτελεί έναν πολύ αποτελεσματικό τρόπο χρηματοδότησης του ασφαλιστικού συστήματος.
Με την αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης αυξάνονται τα έσοδα μέσω της αύξησης του ενεργού πληθυσμού και ταυτόχρονα μειώνονται τα έξοδα των συντάξεων από την μείωση των συνταξιούχων.
Μειονέκτημα αυτής της πολιτικής είναι οι παρενέργειες που δημιουργούνται στην αγορά εργασίας καθώς καθυστερώντας την συνταξιοδότηση των εργαζομένων μειώνονται οι θέσεις εργασίας κάνοντας δυσκολότερη την πρόσληψη των νέων εργαζομένων. Όμως είναι σχεδόν απαραίτητη σε μια αναδιάρθρωση του ΣΚΑ.
3. Μεγαλύτερη παραγωγικότητα
Η μεγαλύτερη παραγωγικότητα κυρίως από τους αυριανούς λιγότερους νέους εργαζομένους είναι απαραίτητη για την στήριξη των συνταξιούχων που είναι περισσότεροι.
Η παραγωγικότητα της εργασίας εξαρτάται από:
- Το φυσικό κεφάλαιο, που είναι το απόθεμα του εξοπλισμού και των κτιρίων των επιχειρήσεων, που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών.
- Το ανθρώπινο κεφάλαιο, στο οποίο ενσωματώνονται η γνώση, τα προσόντα και οι δεξιότητες του εργατικού δυναμικού που αποκτώνται μέσω της εκπαίδευσης αλλά και της παραγωγικής διαδικασίας. Εκπαίδευση και κατάρτιση δεν πρέπει να είναι κάτι που απευθύνεται όμως μόνο στους εισερχόμενους στην αγορά εργασίας, αλλά στο σύνολο του εργατικού δυναμικού.
- Τους φυσικούς πόρους, που είναι τα μέσα για την παραγωγική διαδικασία, τα οποία παρέχονται από τη φύση, όπως είναι η γη, οι πλουτοπαραγωγικές πηγές.
- Την τεχνολογική γνώση, που είναι η γνώση των επιχειρήσεων σχετικά με τους αποδοτικότερους τρόπους παραγωγής προϊόντων και υπηρεσιών. Προκειμένου οι εταιρίες να εφαρμόσουν νέες μεθόδους παραγωγής και να παράγουν νέα προϊόντα, επενδύουν μέρος των κεφαλαίων τους σε έρευνα και ανάπτυξη.
Για να υπάρχει λοιπόν μεγαλύτερη παραγωγικότητα θα πρέπει να γίνει αύξηση των παραπάνω στοιχείων. Έναν ακόμα τρόπο προσφέρει η ύπαρξη συστημάτων ασφάλισης που ενισχύουν την προσαρμοστικότητα και συνεπώς την παραγωγικότητα των εργαζομένων.
4. Καλύτερη κατανομή των βαρών (οφελών)
Ένας εξορθολογισμός του συστήματος στην κατεύθυνση του περιορισμού των ανισοτήτων μπορεί να οδηγήσει σε μεγάλα οφέλη. Πολύ συχνά οι κλάδοι που έχουν αναπτυχθεί πιο πρόσφατα, όντας περισσότεροι ανοιχτοί στον διεθνή ανταγωνισμό και πιο παραγωγικοί, επιβαρύνονται περισσότερο από άλλους πιο παραδοσιακούς.
Μία ορθολογική κατανομή των βαρών, πέραν των επιπτώσεων στην κοινωνική δικαιοσύνη θα οδηγήσει και σε ελαφρύνσεις πολλών παραγωγικών κλάδων, που με τη σειρά τους θα οδηγήσουν σε ταχύτερη ανάπτυξη.
Ο περιορισμός ανισοτήτων, με περιορισμούς στις δυνατότητες είσπραξης συντάξεων σε μικρές ηλικίες θα έχει αυτονόητα ευεργετικές επιπτώσεις τόσο επειδή προσφέρει κίνητρα για εργασία αλλά και επειδή επιτρέπει την ανακατανομή συνταξιοδοτικών πόρων προς άτομα άνω των 65 ετών, τα οποία τους χρειάζονται περισσότερο.
· Σταδιακή μετατροπή του τρόπου χρηματοδότησης από διανεμητικό σε κεφαλαιοποιητικό σύστημα
Το διανεμητικό σύστημα (pay as you go) με βάση το οποίο δουλεύει η Ελληνική και όχι μόνο κοινωνική ασφάλιση είναι μια πυραμίδα που στηρίζεται στην ύπαρξη ικανού αριθμού ατόμων που καταβάλλουν εισφορές, έτσι ώστε οι συνταξιούχοι να μπορούν να εισπράττουν συντάξεις.
Αν η πηγή αυτή στερέψει, τότε όλο το σύστημα καταρρέει. Το διανεμητικό σύστημα στηρίζεται στην αρχή της λεγάμενης αλληλουχίας των γενεών. Σύμφωνα με αυτή, οι ενεργοί ασφαλισμένοι εργαζόμενοι κάποιας συγκεκριμένης χρονικής περιόδου καταβάλλουν εισφορές από τις οποίες χρηματοδοτούνται άμεσα οι παροχές των συνταξιούχων της ίδιας χρονικής περιόδου. Αυτό αποτελεί το μεγαλύτερο μειονέκτημα αυτού του συστήματος.
Στον αντίποδα του διανεμητικού συστήματος βρίσκεται το Κεφαλαιοποιητικό Σύστημα (funding). Σύμφωνα με την φιλοσοφία αυτού του συστήματος, οι σημερινοί εργαζόμενοι πληρώνουν εισφορές για να εξασφαλίσουν τις δικές τους παροχές και μόνο αυτές.
Αφού οι εισφορές προηγούνται των παροχών είναι ευνόητο ότι πρέπει να αποθεματοποιούνται και σαν άμεση συνέπεια να επενδύονται με σκοπό να χρησιμοποιηθούν, όταν έρθει η ώρα της καταβολής των παροχών. Οι σημερινοί συνταξιούχοι θα πρέπει να εισπράττουν τις παροχές τους μέσα από το αποθεματικό που πρέπει να έχει δημιουργηθεί από τις εισφορές που κατέβαλαν οι ίδιοι κατά την χρονική περίοδο που ήταν εργαζόμενοι.
Με τον τρόπο αυτό, ακόμα και αν δεν υπάρχουν καθόλου ενεργοί ασφαλισμένοι για να καταβάλλουν εισφορές, δεν κινδυνεύουν οι παροχές των συνταξιούχων αφού υπάρχει το αποθεματικό που αν είναι με σωστό τρόπο σχηματισμένο, θα χρηματοδοτήσει τις παροχές αυτές μέχρι και τη τελευταία δόση σύνταξης στον τελευταίο επιζώντα συνταξιούχο.
Ένα τέτοιο σύστημα δεν έχει την ανάγκη αλληλουχίας των γενεών, είναι απρόσβλητο από τις δημογραφικές αλλαγές και θεωρείται κατά πολύ ασφαλέστερο από το διανεμητικό σύστημα.
Σημαντικό πλεονέκτημα του κεφαλαιοποιητικού συστήματος είναι το γεγονός ότι μέσα από το σύστημα αυτό συγκεντρώνονται τεράστια κεφάλαια τα οποία επενδύονται και ενισχύουν την κεφαλαιαγορά βοηθώντας με τον τρόπο αυτό, την άνοδο της οικονομίας, την αύξηση της απασχόλησης και την βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων